Nhân đọc tập thơ Chút Hương Cố Xứ của Bùi Văn Cang
Hạnh phúc có vẻ như là người khách lạ của thơ? Các tác phẩm kinh điển của Việt Nam như Đoạn trường tân thanh của Nguyễn Du, Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều, Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn đều lấy khổ đau làm chất liệu chính cho tác phẩm. Xưa nay các nhà thơ càng gặp nhiều đen đủi trong cuộc tồn sinh thì những câu thơ càng rực sáng. Có phải nhà thơ cần phải lâm vào cảnh cùng khốn thì tinh hoa mới phát tiết ra ngoài? “Thi cùng nhi hựu công” (Âu Dương Tu đời Tống Trung Quốc). Liệu có mối tương quan nào giữa những bất hạnh trong đời và niềm hạnh phúc trong thơ? Các tuyệt tác Đường thi dường như chưng cất từ những đọa đày của chính nhà thơ hay những âm vọng lầm than của thời đại. Hàn Mặc Tử và Bích Khê là hai nhà thơ đã “chắt lọc” từ những khổ đau bệnh tật thành những ly rượu thơ trong vắt hạnh phúc. Muriel Rukeyser cho rằng không thể có sự tách biệt giữa thơ và những trải nghiệm cuộc sống. Hít vào là trải nghiệm, thở ra là thơ (Breath – in experience, breath – out poetry). Nhà thơ “hít vào” những khổ đau và khi thở ra những bài thơ đã trở thành hạnh phúc. (Pain is filtered in a poem so that it becomes finally, in the end, pleasure – Mark Strand). Tin vào thơ như một liệu pháp, Giả Đảo từng nói một ngày không làm thơ, suối lòng như giếng hoang (Nhất nhật bất tác thi, tâm nguyên như phế tĩnh). Thoát thai từ khổ đau nhưng thơ là cánh buồm dong về chân trời hạnh phúc. Làm thơ là cách để được sống trọn vẹn hơn (I write poetry in order to live more fully – Judith Rodriguez). Thơ là tấm gương soi làm tươi đẹp những gì đã bị cuộc đời làm xiêu lệch (Poetry is a mirror which makes beautiful that which is distorted – Percy Bysshe Shelly).
Và cũng thế, đối với Cang, thơ là niềm hạnh phúc.
“Trong hồn tôi – Rờ rỡ một đóa trăng – Càng ngời thêm hạnh phúc”.
Hầu hết những bài thơ trong tập “ Chút hương cố xứ ” đều nhắc đến ánh trăng. Với Cang, có thể trăng là thơ và thơ là trăng. Trăng là hiện thân của thơ. Thơ là tính thể của ngôn từ (The crown of literature is poetry – Somerset Maugham), và có lẽ cũng chính là tính thể của hiện thể (It is the sublimest activity of the human mind – Somerset Maugham).
Nếu ví những khổ đau liên tục đến với số phận con người như thể đêm dài, trăng là người bạn đáng tin cậy để chia sẻ những gì chỉ có thể chia sẻ lặng thầm như niềm cô liêu ngất tạnh của Lý Bạch trong bài Nguyệt hạ độc chước: Cử bôi yêu minh nguyệt, đối ảnh thành tam nhân (Nâng chén mời trăng nhé, thêm bóng nữa là ba).
“Với trăng tôi thức trắng…đêm dài”
“Cõi nào đã hiện ra thơ
Dắt ta trôi giữa đôi bờ tử sinh”
Nhiều nhà thơ đã viết về trăng, nhưng chưa một ai nghĩ đến sự gắn kết “tiền định” giữa nhà thơ và ánh trăng:
“ Hỡi ơi một bóng trăng tiền kiếp
Đã rợn bao lần sắc bể dâu”
Hình ảnh cô đơn của bóng trăng xê dịch trong đêm khuya giữa vòm trời bao la như một kẻ bộ hành đơn độc trong cuộc sống khiến ta không thể không nghĩ đến có sự đồng cảm của Bùi Văn Cang và nhà thơ đời Đường, Tư Không Thự:
“Hiểu nguyệt quá tàn lũy, phồn tinh túc cố quan” (Trăng sớm qua lũy vắng, bầy sao ngụ ải xưa)
“Tôi có được soi từ kiếp trước
Bởi em, vầng nguyệt ẩn phiêu linh”
Cang có một tình yêu nhẫn nại với trăng. Thật ra yêu chính là nhẫn nại, là sự chờ đợi trong thao thức:
“Bao đêm thao thức lòng mê mải
Ngóng đợi vầng trăng biếc hiện về”
Khi viết về quê hương, nhà thơ Đoàn Vị Thượng từng ví “Một mảnh trăng vàng như mảnh chai, mảnh chai đâm nhói lòng xa xứ…”. Có lẽ cũng như Cang, nhìn thấy đâu cũng là trăng, hoặc tất cả hiện thể đều biến thành trăng.
“Hoặc thành trăng ôm đáy nước sông dài”
“Chắc từ lúc mắt xanh dần nhuốm tím
Bởi nuối hoài trăng lạc nẻo mù khơi”
Và tình yêu của Cang với trăng giúp anh cảm nhận được sự có mặt của trăng không phải chỉ trong mùa trăng. Người đọc không thể không liên tưởng đến câu nói đầy thi tính của Albert Einstein “Tôi muốn nghĩ rằng vầng trăng vẫn hiện hữu ở đấy ngay cả khi tôi không ngước nhìn lên” (I like to think that the moon is there even if I am not looking at it).
“Như trăng mùa lạnh ngủ vùi
Qua cơn mê vẫn chưa nguôi tội tình”
Một nửa gương mặt cho phép nhà thơ tưởng đến nửa gương mặt kia:
“Vẫn tỏa ánh ngời một nửa trăng
Còn nửa trăng kia mây tóc phủ”
Yêu trăng không phải chỉ trong những đêm rằm:
“Lồng lộng trời xanh chim én lượn
Mênh mang sóng biếc nguyệt rằm trôi”
Cang nhói lòng khi nghĩ đến những vầng trăng trong nguy nan:
“Như hoa rụng trên sông ngày mưa bão
Như trăng chìm vào vần vũ mây đen”
Trăng đã là người bạn đồng hành thân thiết của nhà thơ ngay từ thuở thơ ấu:
“Em đó ư! Mùa thu xanh ký ức
Cùng vầng trăng thời bé dại quay về”
Nhà thơ yêu ánh trăng với một tình yêu ngây ngô và bền vững như đá tảng:
“Lòng như bãi đá hoang sơ
Thấm màu nguyệt úa đến giờ chưa phai”
Có phải trăng chính là biểu tượng của khát vọng về những vẻ đẹp trong đời sống, những vẻ đẹp luôn có số phận mỏng manh, những hiện thể lưu lạc rày đây mai đó.
“Dễ gì ta chết vì trăng
Đầu hôm đang nở cuối chân biển, trời”
Khi bị tan vỡ, ánh trăng lại biến thành muôn ngàn đôi mắt lấp lánh:
“Hồn trăng vỡ buổi triều đầy
Hóa ngàn mắt rọi sâu dày thế gian”
Trong thế giới ngày càng ồn ả, cuồng động này, còn ai cảm thức được niềm cô liêu của lữ khách, vẻ cô tịch của một bến vắng dưới bóng trăng tà trong đêm khuya?
“Lữ khách lòng buồn như bến vắng
Khuya nay nằm mộng dưới trăng tà”
Còn mấy ai giữ được mối tương giao lặng lẽ với thiên nhiên?
“Trăng xuân tàn rụng về đâu nhỉ?
Bỏ lại trần gian những cánh sầu”
Cang lấy bóng trăng làm điểm quy chiếu cho những ước mơ bình thường trong đời:
“Giấc mơ có một mái nhà
Cũng xa vời vợi bóng tà trăng kia”
“Vẫn cháy niềm hoài vọng bóng trăng xưa”
Thơ Cang không phải chỉ đầy nhạc tính, ta có thể tìm thấy những “thi ảnh” tuyệt đẹp mà hội họa không thể vươn đến:
“Sẽ về rực chân mây vàng giấc ngủ”
“Ôi thơ ca một vầng trăng ngời chiếu
Xuống trần gian, sông núi thắm tơ duyên”
“Giấu chi mấy giọt trăng tà
Khi mùa thu đã ngút xa, bên trời”
Tác giả dẫn người đọc đến một thế giới được nhìn qua kính vạn hoa. Mỗi mảnh vỡ phản chiếu toàn thể. Và toàn thể biểu hiện trong một mảnh vỡ.
“Trăng từ độ chết dòng xanh
Tóc tơ dệt mãi chưa thành áo duyên”
“Trăng về xua bóng hoàng hôn
Chim kêu lạc tiếng lên nguồn hỗn mang”
“Trăng vẫn đi, về trên cõi không
Vậy mà chén rượu thấy nồng suông”
Trăng xanh rồi tàn úa như những buồn vui thân phận con người luôn là những ám ảnh không nguôi:
“Dẫu lòng đã rệu qua mưa bão
Và trăng phai úa tự bao giờ”
Ánh trăng trong thơ Cang có thể là tượng trưng, “mưa bão”, “hoàng hôn”, “hoa rụng”, “đêm tối” là hiện thực, nhưng Cang không hề bận tâm đến việc cách tân hay hậu hiện đại. Nói như A. Vonznessenski về Pasternak “trong những tác phẩm về sau trở về hình thức cổ truyền hơn nhưng ông không mất đi một chút tài năng nào, và chính vì vậy mà cứ mới mãi…”
“Qua xuân trời đất xanh như mộng
Bởi giấu niềm riêng bóng nguyệt tà”
“Bốn mặt vần xoay, năm chuyển tiếp
Riêng xuân ngời sáng mặt trăng tròn”
Thơ Cang phần nào giúp chúng ta tiếp cận với vẻ đẹp mà theo Percy Bysshe Shelly, thơ đã vén lên tấm màn đã che mờ vẻ đẹp, khiến các vật thể bỗng hiện ra rỡ ràng như mới gặp lần đầu chưa hề quen biết (Poetry lifts the veil from the hidden beauty of the world, and makes familiar objects be as if they were not familiar).
Cũng như tất cả những ai còn tin vào sức mạnh chuyển hóa của thơ như Thomas Hardy đã từng cho rằng nếu Galileo phát biểu bằng thơ, chân lý chính trái đất chứ không phải mặt trời chuyển động, thì quan tòa giáo hội đã không cản trở (If Galileo had said in verse that the world moved the inquisition might have let him alone).
Và Bùi Văn Cang đã “phát biểu” bằng thơ:
“Trăng chợt nở sáng hơn lòng đã tưởng”
NGUYỄN HUYỀN THẠCH
Dường đã cùng em từ kiếp trước
Nắm tay nhau xuống biển lên ngàn
Tôi thấy trăm năm sao ngắn thế
Đất trời cũng nhạt vẻ mang mang.
Tôi nhủ lòng tôi suốt kiếp này
Tìm em trong sóng sóng hương phai
Lang thang qua những kinh thành đổ
Uống nỗi khát tình đến dại ngây.
Với trăng tôi thức trắng… đêm dài
Sầu nhuộm điêu tàn trên cỏ cây
Nhìn núi áo xanh đầu tóc bạc
Cảm niềm phế tích vọng trùng mây.
Giữa bao đền tháp thâm nghiêm ấy
Về đây chợt gặp dáng thơ xưa
Ánh mắt xa xăm hồn vạn cổ
Khiến tôi như lạc xứ không mùa.
Buổi ấy tình cờ gặp em quán nhỏ
Cơn say bắt nguồn từ đôi mắt ngọc trai đen
Mê dáng vai nghiêng
Tóc xõa bóng đêm dài số mệnh
Quấn chặt tôi mềm mại đến vô cùng
Cảm giác bồng bềnh tựa trong mộng mị
Dẫu ngoài kia nhịp sống rộn muôn đường.
Bao khuya sớm chập chờn
Trái tim tôi đâm chồi óng mượt
Búp tình si đón ánh mặt trời
Lọc xuyên qua tầng tầng lá mới
Rọi lên hồn sắc biếc lung linh.
Rồi em bỗng xa tôi
Không lời giã biệt
Nỗi lòng ai
Như lá khô vàng còn níu trên cây
Nhìn vạt nắng úa màu thu chín
Thương ngàn lau hiu hắt bên sông.
Một sáng nao ngủ dậy
Chợt thấy muộn phiền mình già nua
Như lá khô tàn vương lưới kẽm gai
Mùa đông thở từng hơi rét buốt
Đánh thức cánh vạc cô đơn ngàn năm trước
Bay về ẩn náu giấc mơ em
Kêu vọng hồn tôi bốn bề hoang vắng
Dẫu ngoài kia nhịp sống rộn muôn đường.
Như một đường chim liệng cuối trời
Nét mi dài chém suốt đời tôi
Mắt kia buồn giấu niềm thu tận
Hồn chắc tàn khi ngọc biếc rơi.
Chỉ một thoáng nhìn thôi cũng đủ
Cho lòng tê rợn đến muôn sau
Muôn sau cõi đất đi vào mộng
Trời vẫn còn nguyên những hạt châu.
Tôi có được soi từ kiếp trước
Bởi em, vầng nguyệt ẩn phiêu linh
Mà sao trọn kiếp này tôi sống
Tựa chiếc thuyền trôi với bóng mình?
Bao đêm thao thức, lòng mê mải
Ngóng đợi vầng trăng biếc hiện về
Rồi có một khuya ngời thánh mộng
Bỗng thành gấm quý, áo thơ kia!
Trời xanh đó, tấm gương soi hồn biển động
Cảm niềm sâu, mây trắng nổi ba đào
Còn riêng tôi từng có những buổi sầu
Tuy kề bên mà em nào thấu hiểu.
Thưở mới yêu có lắm điều kì diệu
Thấm vào lòng phơ phất khói sương bay
Thế rồi tôi đành cam chịu bao ngày
Em gang tấc vẫn cách xa ngàn dặm
Càng gần nhau càng thấy mình lận đận
Ôi! Buổi vàng sơ ngộ mất về đâu?
Nhớ mộng xưa, đêm hò hẹn bên cầu
Trông nước chảy lung linh hồn tinh tú.
Tôi ước sao cả quãng đời ngưng tụ
Thành biển cồn cho trời dợn sóng mây
Hoặc thành trăng ôm đáy nước sông dài
Dẫu một phút cũng đẹp tình muôn thuở.
Tôi cứ ngỡ hồn xuân còn rất trẻ
Đâu có hay hoa từng rụng lâu rồi
Chắc từ lúc mắt xanh dần nhuốm tím
Bởi nuối hoài trăng lạc nẻo mù khơi.
Sầu lữ khách trước hồn chiều vạn thuở
Gặp được gì?- Ngọn lửa ấm muôn đêm
Khi yêu người, ta như được lãng quên
Bài hát thương thân của loài dế mọn.
Nhặt cành hoa đã khô tàn
Tôi nghe hoang lạnh thấm dần trái tim.
Xa rồi một thuở yêu em
Ừ thôi cũng đủ ý niềm sầu vui
Như trăng mùa lạnh ngủ vùi
Qua cơn mê vẫn chưa nguôi tội tình.
Đất chờ cây cỏ phục sinh
Tôi chờ tôi rụng hết hình bóng em.
Đốm lửa hư linh đã cháy về
Chập chờn trên mộ những canh khuya
Lìa nhau – Tình ngả màu hương khói
Từ buổi hoen sầu mặt đá bia.
Bóng hình thơ mộng mùa xanh ấy
Vẫn tỏa ánh ngời một nửa trăng
Còn nửa trăng kia mây tóc phủ
Cho tôi rung cảm biết bao lần.
Nỗi lòng em khắc vào non biển
Xin bước thời gian hãy né qua
Tôi sống âm thầm cùng lá cỏ
Cũng may gặp thuở nắng mưa hòa.
Kỷ niệm mà như chuyện cổ nào
Đôi hồn thủ thỉ dưới muôn sao
Lời ai gió thoảng hoài đêm vắng
Có nối duyên tình đến kiếp sau.
Như hoa rụng trên sông ngày mưa bão
Như trăng chìm vào vần vũ mây đen
Người bỏ đi với cõi lòng tơi tả
Mà chẳng lời hé cửa mộ sầu riêng.
Đấy có lẽ nghiệp duyên tôi đã chọn
Khổ đau kia tôi phải gánh một mình
Gót lê dài trong sa mạc nín thinh
Hướng về phía trời sương che mờ mịt
Để uống cạn biệt ly
Còn ghê hơn cái chết
Cũng như tôi, người lỡ chọn cho người
Lá đành phải xa cành khi lá đang tươi
Chỉ để lại đôi chồi non ủ rũ
Tội thân chúng từ nay đâu bóng trú
Dẫu có nhà là cả một vòm xanh.
Hỡi vòm xanh! sao quá đỗi vô tình
Chơi luồn chi sợi dây oan trái
Xuyên qua suốt hồn tôi
Nối bây giờ với những kiếp xa xôi
Cho mắt lạnh hư không
Và tim ngầm xót mãi…
Ôi! Đến khi nào đầy chuỗi hạt điêu linh?
KHÚC TÌNH BUỒN GIỮA TRỜI VÀ VỰC
Ánh mắt chiều xưa như tơ duyên
Kéo tôi ra khỏi vũng ưu phiền
Đẩy đưa tới bến bờ xa lạ
Của xứ mộng huyền hay đổi tên.
Từng băng qua nhiều khu rừng rậm
Và từng xuyên bao lớp sương mù
Riêng hồn em có góc thâm u
Thơ dẫu rọi ngàn năm chẳng thấu.
Tôi cô đơn tận đỉnh trời cao
Em chênh vênh bờ vực thẳm nào
Bóng gió mưa đã trùm mọi phía
Nhuộm thời gian xám lạnh một màu.
Rồi hồn em xé thành muôn mảnh
Trôi về đâu trong cõi thiên thu
Tôi lang thang đêm dài bãi vắng
Nhặt xa xôi những vệt sao mờ.
Vô tình một sớm vô duyên
Tóc em bay chạm nỗi niềm gió mưa
Hữu duyên từ ấy có thừa
Khiến tôi gặp… đắm bao mùa tương tư.
KHOẢNH KHẮC SÔNG TRÀ THU THƠ ẤU
Em đó ư! mùa thu xanh ký ức
Cùng vầng trăng thời bé dại quay về.
Con nước kia dù mãi mãi ra đi
Còn để lại cảm hoài nơi bến vắng
Còn đọng lại giữa hai bờ mưa nắng
Mắt sông xưa soi óng ánh thời gian.
Và em chợt chìm tan vào cõi mộng
Hỡi mùa thu thơ ấu đẹp muôn vàn!
Cũng như các mẹ vùng ven biển
Mẹ đã sinh ra nhiều đứa con
Nuôi dưỡng lớn lên bằng sữa ngọt
Chắt từ tinh huyết của nguồn non.
Mỗi đứa hình hài riêng mỗi vẻ
Nhưng chung giềng mối một linh hồn
Sợi dây cố kết xuyên ngàn thuở
Đôi lúc tơ vò, Mẹ héo hon.
Những đứa ở xa, đầu sóng gió
Khi xưa Mẹ khó nhọc trăm bề
Phận người – chiếc lá qua trùng biển
Chỉ dám đi, không dám hẹn về.
Những đứa ở xa, đầu bão táp
Thời này Mẹ khắc khoải không yên
Cố sao vươn tới, vòng tay ấm
Xua bóng mây đen lấn cõi miền.
Tình Mẹ yêu con liền khúc ruột
Dù con cách biệt giữa mênh mông
Ngày đêm lo nhớ dường nung nấu
Khúc ruột hóa thành mạch núi sông.
Một trời mây xám hắt hiu
Ngàn tuôn cơn giận ngọn triều lô xô
Mênh mang nước cuốn không bờ
Bình nguyên ngập giữa nỗi ngờ biển khơi.
Chiều xuống mênh mang sầu viễn xứ
Núi non sừng sững bóng ngàn năm
Mây pha ráng đỏ hồn quan tái
Chẳng lửa binh mà rợn đáy lòng.
Gương nước long lanh ngàn rắn quẫy
Bạc chìm đáy biếc lại dâng lên
Ban mai lòng nhẹ như sương khói
Vấn vít rừng cây tỏ nỗi niềm.
Chung quanh núi dựng chập chùng
Giam tôi vào nỗi hư không vật vờ
Lòng như bãi đá hoang sơ
Thấm màu nguyệt úa đến giờ chưa phai
Vời trông cố xứ bên trời
Mây bay man mác cho dài nhớ thương
Thuở nào dĩ vãng còn vương
Đáy hồn tôi, chút khói hương nhiệm mầu.
Đêm thẳm sâu hơn lời chim cú gọi
Tôi nghe mình tan tận đáy thâm khuya
Núi đứng đó – trầm tư hồn thác đổ
Trần gian ơi! còn mấy nẻo đi, về?
Dõi trông cuối dặm chiều tà
Núi mây bàng bạc đâu là cố hương.
Bao đêm thao thức canh trường
Hồn quê vẫy gọi sầu thương trở mình
Nhớ ai gánh nước bên đình
Yêu sao dáng liễu nghiêng mình múc trăng
Con đò bến cũ còn chăng?
Cây đa vẫn đứng đầu làng cầu mưa?
Đồng xanh sương nắng bao mùa
Mà người phiêu lãng còn chưa hẹn về
Bởi xưa lỡ vướng câu thề…
Ngàn cây thổn thức nhựa trào tươi
Bước chuyển giao mùa đã tới nơi
Lồng lộng trời xanh chim én lượn
Mênh mang sóng biếc nguyệt rằm trôi
Chùa cao hoa lắng lời kinh Phật
Đò thấp hương dâng ý nguyện người
Đất nước gieo vần thơ đổi mới
Âm ba vang vọng bốn phương đời.
Qua truông lòng đọng lại
Niềm vượn hú chim kêu
Cùng đôi mảng tranh thêu
Ngàn cỏ cây xanh thẳm
Trong thiên nhiên hoang vắng
Nghe thấy đất vọng trời
Sau nữa thấy mình tôi
Bước lê trùng bước bóng.
Hồn ai đi giữa mộng
Tựa lãng đãng hồn tôi
Theo sông đời cuốn trôi
Một chân xuôi phía trước
Còn chân kia lần ngược
Tìm dấu tích truông xưa
Nhưng chỉ gặp sim, mua
Cười buồn… bên khe núi.
Mưa vẫn rơi vào hồn ai ướt lạnh
Muôn giọt đàn buồn trĩu gót thời gian
Người lữ khách đi hoài không trở lại
Một lần nao bến cũ tuổi thơ vàng.
Tôi cảm nghe cả bầu trời nghiêng trút
Khối u tình câm nín tự thiên thu
Chợt biết ra chuyện lòng còn quá nhỏ
Nỗi sầu riêng tựa chút khói bay mù.
Bao đêm trước dường trong tay phù thủy
Khiến tôi theo những đốm lửa mơ hồ
Rồi sực tỉnh nên quay đầu ngược lối
Suốt chặng về vượt lắm núi hoang vu.
Ngày mới đến sau cơn dài ác mộng
Nắng vàng hây và trời rất xanh trong
Song cuộc lữ của con người chẳng dứt
Xin được thấy mình giữa cõi mênh mông.
Tưởng nhớ bạn Trần Đình Chung
Chắp tay vái biệt bạn hiền
Vui chung mấy cuộc, buồn riêng một đời.
Bạn từ áo trắng tinh khôi
Đổi qua áo trận xanh bời gió sương
Nước nhà buổi ấy nhiễu nhương
Xa trường hồn thoáng vấn vương tơ tình
Vượt lên ngàn sóng lênh đênh
Trước sau bạn đã định hình bước chân
Trước vì tổ quốc quên thân
Sau vì nghĩa lớn chọn phần gian nan
Ngỡ rằng đi trọn con đường
Ngờ đâu mệnh bạc bỗng choàng áo đen
Hương nồng về quyện bốn bên
Hòng vong linh bớt lạnh niềm vĩnh ly.
Quán xưa rượu rưới vài ly
Chút lòng tưởng bạn góc kia còn ngồi.
Trung tuần tháng 6 năm Đinh Hợi (2007)
Đã qua nỗi sợ nắng mưa rơi
Còn chỉ áo cơm bận chuyện đời
Nhà mới nhưng lòng người vẫn cũ
Tình đầy dẫu chén rượu rồi vơi
Đêm đông nghe nhịp đàn mưa rót
Ngày hạ ngắm màu hoa nắng rơi
Bằng hữu dăm người thân tụ lại
Mái tranh rộn ấm tiếng cười vui.
THƠ CUỐI NĂM TẶNG EM, NGƯỜI CƠ NHỠ
Mặc tấm áo đơn sơ
Đi dưới trời tháng chạp
Em nghe nỗi bơ vơ
Thở dài trên mặt đất.
Lòng bữa đói, bữa no
Đời lúc chìm, lúc nổi
Song em vẫn hẹn hò
Với hoa đồng, trăng nội.
Thôi buồn chi tấm áo
Bởi cát bụi trần gian
Hằng ngấm vào mạch máu
Làm thân em xiêu tàn,
Hồn em từng giông bão.
Thôi tủi chi chén cơm
Hằng đưa em lẩn quẩn
Bước theo những ngả đường
Của bất an, phiền muộn
Mỗi khuya về soi gương.
Bởi triệu triệu nguồn xanh
Đang âm thầm chuyển động
Trời đất nào vô tình
Với những hồn đa cảm.
Cây sẽ vỗ về lòng
Những khi cơn đói tới
Cùng âu lo, chờ đợi…
Bằng tình hoa trắng trong.
Và trăng tuôn ánh biếc
Xuống cuối miền tối tăm
Thành thơ khơi dòng lệ
Trong đáy mắt thế nhân.
Ôi! Mùa xuân chớm mộng
Giăng phơi sắc tơ vàng
Bao khổ đau vỡ vụn
Gởi gió tặng mười phương
Rưới đi cơn mưa bụi
Em chẳng lạnh gì đâu
Vì hồn em mới gặp
Tình người tự thẳm sâu…
Như một nhiệm mầu không hiểu nổi
Con chào đời giữa lúc vắng ba
Mẹ con tê dại trong đau nhức
Đâu biết tủi buồn đã nở hoa.
Đóa hoa nhỏ lệ trôi buồn tủi
Một thuở cưu mang quá nặng lòng
Một thuở hận mình, không biết tỏ
Cùng ai cho nhẹ nỗi thu đông.
Và miệng người đời như lưỡi thép
Trong tay đao phủ chém qua hồn
Mẹ con vẫn bước không hề ngã
Lòng vẫn kiên trì như núi non.
Sóng gió cuộc đời chưa lặng nghỉ
Ba còn trôi dạt khuất quê nhà
Mẹ con nào biết niềm đau kín
Đang đục vỡ dần tim óc ba.
Ơi con có biết lòng ba mẹ
Ước hẹn cùng nhau đến bạc đầu
Dẫu núi đá mòn, sông nước cạn
Nghĩa tình buổi trước vẫn như sau.
Mai sau khôn lớn con sẽ biết,
Khi nguyện suốt đời sống với ai,
Sầu khổ của ba và của mẹ
Vắng nhau, thao thức những đêm dài.
Rồi lúc gần nhau đời lận đận
Áo cơm làm trĩu gánh tâm hồn
Nhưng ba mẹ vẫn không chùn bước
Vẫn giữ một niềm tin sắt son.
ĐẦU HÔM NGỒI UỐNG RƯỢU NHÀ BẠN
Đáy ly nhòa bóng chiều rơi
Nghiêng bầu rượu rót nụ cười cổ nhân.
Dễ gì ta chết vì trăng
Đầu hôm đang nở cuối chân biển, trời
Một vầng chỉ một vầng thôi
Mà sao vạn hữu dậy lời khói sương.
Là hồn sầu của tịch dương
Nhập vào xác nguyệt rọi đường thơ bay?
Người kiếm vầng dương dưới đáy sông
Có hay ngọn nến nhỏ trong lòng
Đã dần cháy lụi niềm rung cảm
Bởi nhịp tim hoài gieo khoảng không.
Tôi nốc đời tôi qua miệng ly
Chẳng ngờ xuân sắc sớm bay đi
Mười phương thu hẹp vào đôi mắt
Mờ mịt trời quê khuất nẻo về
Người cũng như tôi, lạc chính mình
Kể từ quên tắm ánh bình minh
Ngoài kia đời rộn màu tươi thắm
Sao cứ trầm ngâm xó tối im.
Kế lại chìm sâu giấc mộng chiều
Buông hồn trôi nổi bến cô liêu
Một hôm trăng đến cười đưa lối
Tới buổi mai ngời hoa nắng thêu…
Lữ khách lòng buồn như bến vắng
Khuya nay nằm mộng dưới trăng tà
Thấy từng bóng ngựa hồng muôn trước
Lần lượt về như những bóng ma.
Choàng tỉnh giấc mê, ngày đã lại
Hừng đông máu nhuộm thắm chân trời
Chim ca mừng đón vầng dương mới
Gió biếc mơn man những nụ cười.
Nhưng lòng vẫn vậy, như hang thẳm
Chẳng tỏ sáng nay được chút nào
Có khác gì đâu người khiếm thị
Về trong rực rỡ trận mưa sao.
Tình xưa nhớ tựa cành hoa úa
Đẫm ánh trăng xanh một tối nào
Giun dế hát đưa lời cảm khái
Bay đi tám hướng thế gian sầu.
Cơn mộng buổi về thoi thóp lửa
Niềm hoang liêu bám cuối đời như
Những chiều thái cổ trên trái đất
Mây phủ âm u, khói mịt mờ.
Rồi chợt thấy dòng sông chảy xiết
Phải do ta đỗ lại ven bờ?
Hay do sông điệp trùng tâm sự?
Sóng cuộn qua, ngàn lau xác xơ.
Niềm thu hiu hắt ven trời
Lặng nghe xa vắng lời ai dặm trường.
Lầu xưa ngả bóng điêu tàn
Xuống dòng sử lịch ngời vang bi hùng
Điệu cười tan hợp núi sông
Như còn vọng suốt muôn trùng sóng mây.
Cuốc kêu ứa máu đêm dài
Người phiêu bạt, kẻ đọa đày mấy phương
Nổi chìm theo cuộc tang thương
Lao đao qua lắm chặng đường trần ai.
Hồn trăng vỡ buổi triều đầy
Hóa ngàn mắt rọi sâu dày thế gian
Mùa ly loạn, thuở huy hoàng
Ùa về trong giấc mộng tràn ánh tơ.
Cõi nào đã hiện ra thơ?
Dắt ta trôi giữa đôi bờ tử sinh.
Giấc mơ có một mái nhà
Cũng xa vời vợi bóng tà trăng kia
Cũng gần như thể ngàn tia
Vầng hồng buổi sớm hiện về nhân gian.
Đôi ta cách trở đôi đường
Hằng đêm tâm nguyện trước bàn nến soi
Mai sau nếu gặp nhau rồi
Vẫn xin tạc dạ cái thời tìm em
Tìm em qua vạn cánh chim
Trải bao hoa nở, tàn – em chưa về.
Lửa sầu ngún suốt trang mê
Giấc mơ còn đó bên lề xuân thu
Được em, ta biết bao giờ?
Lòng đắng sá gì muôn hớp rượu
Mà không uống cạn, mà không say* ( Thơ Nguyễn Bính)
Thuở xưa hiền sĩ còn như vậy
Thì huống hồ ta, kẻ bất tài!
Dừng bước giang hồ, ngồi quán rượu
Như nhà chung của đám phiêu linh
Tụ đây dăm mảnh đời mây bụi
Hãy uống cùng ta đến cạn tình
Một ly, một ly, rồi một ly
Sương khói bay mờ nét cổ thi
Cả bốn phương trời đều lặng gió
Cớ sao hồn dợn sóng tư bề
Rượu uống mềm môi, lòng vẫn đắng
Niềm buồn hơn đá tảng non cao
Trăng xuân tàn rụng về đâu nhỉ?
Bỏ lại trần gian những cánh sầu
Mà ta hay thấy trên đường vắng
Khi nắng tàn thu úa những chiều
Nốc cạn một hơi ly rượu cuối
Ta về tìm lại dấu chân rêu
Dấu cũ rêu phong chìm lớp lớp
Bất ngờ gặp lãng tử ngày xưa
Tay quăng chén rượu cười bi tráng:
– Đời có nghĩa chi chiếc bóng mờ.
Thuở nào mẹ đã gian truân
Lấy chồng nghèo phải tảo tần… nắng mưa.
Nhớ hồi nằm võng mẹ đưa
Lời ru xa vắng điệu trưa hè buồn
Quên sao được những canh trường
Đêm đông mẹ thức bên giường con đau
Vậy mà mờ sáng hôm sau
Vai gầy gồng gánh dãi dầu dặm xa
Cuộc đời khó nhọc trôi qua
Tuổi xuân mẹ sớm phôi pha má hồng.
Rồi cha như nước lìa nguồn
Như mây bỏ núi lên đường viễn du
Hồn cha về cõi thiên thu
Mẹ thêm cơ cực cho vừa …héo hon
Một mình nuôi cả bầy con
Gánh cơm áo ấy nặng hơn bao giờ
Đến nay dẫu mẹ mắt mờ
Lưng còng sức kiệt vẫn chưa yên lòng…
Ôi! Lòng mẹ quá mênh mông
Chúng con đắp mãi cũng không tới bờ.
Đời cha mẹ như cây
Dần khô héo
Sau những mùa đơm hoa kết trái.
Hạt giống ươm đất lành
Máu cha mẹ lại chảy
Trong các mầm xanh…
Và cứ thế mà Người bất tử.
Con lớn khôn
Ngỡ rời xa cha mẹ
Nhưng thật ra
Vẫn sống xác thân Người.
Bia thời gian không tên
Mộ thời gian không tuổi
Dường có từ hoang nguyên
Thuở người còn mông muội.
Tình yêu sinh vạn mối
Gắn kết người với nhau
Mạch xưa nối dòng sau
Càng trôi càng lớn rộng
Càng trôi càng nạo mỏng
Tấm thảm màu thiên nhiên
Lòng người nặng ưu phiền
Khi đất đai cằn cỗi.
Bia thời gian không tên
Mộ thời gian không tuổi
Xin người chớ đẩy thêm
Kẻo dòng tuôn quá vội.
Kìa ngọn núi nghiêng đầu tư lự
Mặc ba chiều lớp lớp nắng mưa rơi
Dòng sông nọ cứ hoài xuôi ra biển
Chẳng ngoái nhìn con nước có đầy vơi.
Riêng tôi thức nhiều đêm dài viễn xứ
Gội gió sương đầu bạc tự bao giờ
Vẫn cháy niềm hoài vọng bóng trăng xưa
Sẽ về rực chân mây vàng giấc ngủ
Của sự vật suốt ngàn năm sau nữa
Cho phút giây dàn trải khắp thời gian.
Tôi đã đi qua muôn vạn con đường
Tuổi thanh xuân nổi chìm nơi gió bụi
Để đến đây cuối chiều tàn nắng lụi
Đêm lạ lùng dang rộng cánh ưu tư
Đưa tôi lên vùng đá tảng sa mù
Lòng vắng lạnh như biển rừng sơ cổ
Nuối thuyền ai từng chờ trăng bến cũ
Lạc phương nào biền biệt mấy dáng thu.
Rồi khuya nay hồn thả bước phiêu lưu
Giữa mê, tỉnh thấy em về, ảo diệu!
Ôi! Thơ ca một vầng trăng ngời chiếu
Xuống trần gian, sông núi thắm tơ duyên
Và nghe như cỏ dại bớt than phiền
Thân bé mọn dưới vòm trời cao thẳm.
Ngựa cuồng bay khuất chân mây
Bỏ sau lưng một đầu ngày mỏng sương
Ngọn chiêm bao thắp đỏ hừng
Chợt nghe xương máu dậy lừng nhịp trôi.
Mai sau vào trú rừng sâu
Vùi nông ký ức muôn lầu triệu xe.
Bập bùng ngọn đuốc hoang mê
Ta dìu nhau tới bên lề thực, hư
Sương giăng khói bủa mịt mờ
Trèo lên đỉnh mộng chạm tờ gió mưa
Thấy dòng xưa chảy đến giờ
Thiên tai càng phá rộng bờ hỗn mang.
Gập ghềnh bước giữa chiều tang
Mơ thiên thu mở suối ngàn nguyên trinh
Vỡ ngời giọt nắng thanh bình
Ngày ngày lửa sưởi ấm tình thế gian
Bơi trong cõi bụi nhuốm vàng
Nghe xuân nở biếc địa đàng thiên nhiên.
Bỗng ai hú vọng trời thiêng
Bóng hoang tàn rụng… xóa miền chiêm bao.
Đầu năm trời đất thoảng hương men
Một thứ rượu đời chưa có tên
Xuân chính là men tôi đã nhắp
Khiến hồn ngây ngất nhớ như quên.
Mùa hạ ngời thơm hoa nắng rơi
Xuyên qua vòm mái lá xanh tươi
Thấm hồng môi má bao cô gái
Rồi rót tràn ra ánh mắt cười.
Thu đến, mây về giăng sợi mưa
Lòng tôi đồng hạn tưới sao vừa
Mưa như tóc biếc mơn man đất
Sợ tóc vàng cây sớm rụng thưa.
Đông sang, gió chuyển giá băng theo
Càng lạnh buốt hơn dưới mái nghèo
Bếp ủ lửa tàn đâu sưởi được
Riêng lòng vẫn sáng ngọn đèn khêu.
Em hóa thân vào dáng bốn mùa
Từ gió, hương cho đến nắng, mưa
Nơi em mỗi dáng đều thanh thoát
Mỗi dáng ngưng hồn một áng thơ.
Một mai xương cốt đìu hiu
Nằm im rã dưới vạn triều sóng qua.
Giấu chi mấy giọt trăng tà
Khi mùa thu đã ngút xa, bên trời
Mơ gì mây trắng ngàn khơi
Khi hồn đã hứng tơi bời xác hoa.
Khuya sâu vẳng tiếng giang hà
Ngỡ ngàn năm bụi về sa chốn này
Cửa đời đóng kín từ đây
Mở ra một biển thơ đầy bóng sao.
Khi hoa thật, giống như hoa giả
Thì vẻ hoa kia diễm tuyệt rồi!
Hoa giả nhìn qua mà tưởng thật
Ấy hồn sắc đẹp đã lên ngôi.
Tôi ném viên sỏi nhỏ
Vào lòng biển thế gian
Không có sóng hồi âm
Chỉ dội lại nỗi buồn đầy thất vọng
Tôi tự hỏi
Tâm hồn mình chẳng tỏa chút hoa hương.
Tôi ném viên sỏi nhỏ
Vào lòng biển thế gian
Có nhiều sóng hồi âm
Tải những lời chân thật
Tôi nghe niềm hoan lạc trào dâng
Qua mấy tầng cảm xúc.
Và cũng viên sỏi ấy
Lại có sóng hồi âm
Không phải lời chân thật
Mà từ cửa trái tim chật hẹp
Tôi nghe niềm phẫn uất trào sôi
Trên mặt tầng cảm xúc.
Nhưng lắng xuống đáy sâu
Trong hồn tôi
Rờ rỡ một đóa trăng
Càng ngời thêm hạnh phúc.
Sớm mai lên núi trời còn
Mù sương lớp lớp quyện hồn nguyên sơ
Tôi – người mấy thuở lãng du
Vẫn chưa tìm thấy bến bờ an nhiên.
Khuya nghe lệ rót âm đàn
Đìu hiu muôn trước còn vang đến giờ.
Thương đời bao cảnh bơ vơ
Lầu cao, lều thấp chẳng thơ nương mình.
Trăng từ độ chết dòng xanh
Tóc tơ dệt mãi chưa thành áo duyên.
Gột sầu rửa khổ từng đêm
Chỉ mong gặp được hồn em thuở nào.
Bốn mùa về hội trên cây
Chẳng vì xuân đến mới bày sắc hương.
Nụ bầm đỏ máu hạ vương
Cánh hoa rụng nhớ áo vàng thu phơi
Lá xanh màu mắt xuân cười
Thân cành in xám mảnh trời mây đông.
Nhìn cây ấm nỗi mênh mông
Lòng riêng chợt cảm quê chung bốn mùa.
Đêm mơ hồn ngựa biến thành thơ
Từ nẻo trần gian bụi phủ mờ
Sáng dậy mới hay mình đã phí
Bao ngày đuổi bắt bóng hư vô.
Trăng về xua bóng hoàng hôn
Chim kêu lạc tiếng lên nguồn hỗn mang
Sao băng ánh chạm hồn hoang
Làm rơi từng cánh hoa – hoàng – hôn xưa.
Ai thả đầu non tiết điệu xanh
Tan vào sâu thẳm đất rùng mình
Dậy mau sắc bướm còn mê thiếp
Thức khẽ mùi hương đã nín thinh
Thực ảo đều qua bờ ướt lạnh
Nổi chìm cũng tới bến khô hanh
Vì dòng mãi cuốn đời luân chuyển
Đi trọn một vòng, xuân tái sinh.
Ngày lại ngày
Từng giọt nước thời gian
Thấm vào hồn sự vật
Sinh sôi và hủy diệt
Hòa nhập và chia tan.
Quá khứ nổi chìm
Đan xen với chói ngời hiện tại
Chạm trổ nên mặt đời tang thương
Vốn tự sơ khai quay mỏi dặm trường
Nghiễm nhiên kết thành xâu chuỗi
Hết đoạn xám, xanh tới khúc đỏ, vàng
Bảng màu ấy xoay vòng bất tuyệt
Như sông vô tình trôi đi
trôi đi mải miết.
Duy có lòng mình còn đọng những đêm
Muôn hơi bấc thổi về
Nỗi niềm hoang lạnh cả cơn mê
Mà giữa tim ai vẫn giữ đốm lửa hồng
Thoi thóp suốt mùa đông ảm đạm.
Bởi hoài vọng một bình minh
Sẽ thấy lại bao lộc biếc chồi xanh
Sau quãng dài mưa xám.
Mới đó mà năm cùng tháng tận
Thiên nhiên chừng đã tỉnh cơn mê
Tình em trái lại, theo sông nước
Mãi trôi biền biệt chẳng quay về.
Đây khói trầm dâng mời lộc trổ
Đâu gương soi bóng mộng hồng xưa
Tôi đan mưa nắng hoài năm tháng
Biết đến khi nào nên dáng thơ?
Trăng vẫn đi, về trên cõi không
Vậy mà chén rượu thấy nồng suông
Dẫu hoa kề mặt nghiêng lòng hỏi
Với máu tim đang chuyển vạn dòng.
Từng trải thu đông qua đói lạnh
Cảm niềm xuân hạ tự gió sương
Tấm thân thanh bạch cha mẹ nặn
Có ngại chi cát bụi muôn đường.
Mới đó mà năm cùng tháng tận
Ước mơ chưa vượt khỏi căn nhà…
Ngoài kia trời đất vươn mình dậy
Xin mở lòng ra đón cỏ hoa.
Ai hong tơ trắng chùng đêm lạnh
Quyện với sương ngàn hư ảo dâng
Em đắm cơn mê vườn lá khép
Chợt hồn thức dậy đẫm hơi xuân.
Đêm xuân không có trăng bầu bạn
Đành mở lòng tâm sự với hoa
Hoa thở ngàn hương bay lãng đãng
Dưới mây cô quạnh một đôi tà.
Tôi nghe hoa nhủ cùng đêm thẳm
Những lời tình tự mỏng như trăng
Trăng như nỗi nhớ từ muôn kiếp
Quá đỗi xa mà rất đỗi gần.
Lòng thấm niềm đau bao sự vật
Vẫn chưa hứng được chút trăng tàn
Khuya nay, trời đất sầu câm lặng
U uẩn kết thành vạt áo sương.
Mùa đông tàn nơi thôn vắng
Không gian nhòa lẫn thời gian
Khởi từ đáy sâu tĩnh lặng
Mắt em hé nụ mai vàng.
Trời đã giao mùa em biết chưa?
Cây xanh ngàn dặm điểm hoa thưa
Gió se càng ngọt làn hương chớm…
Mưa bụi thêm tươi búp lá vừa…
Chim đậu cành sương ca nắng mới
Người ngồi chiếu rượu đọc thơ xưa
Riêng em có thấy tình xuân dậy?
Thả mộng phiêu lưu những bến bờ.
Lòng hướng tới mặt trời cháy rực
Hay mặt trời thiêu đốt tình hoa.
Cỗ – xe – thời – gian lại oằn thêm tâm sự
Buổi đỗ bến – không – gian trùng điệp sóng giao hòa
Gây trận trận mưa hồng tưới ẩm bao la
Rồi cõi đất quặn mình tê dại
Mầm phục sinh nẩy ra từ ấy
Cho đời gương mặt đẹp tinh sương
Cùng tự xóa đi bao âm cũ sắc tàn.
Người có thấy niềm chi nồng thắm
Bên niềm chi thoảng nhẹ làn hương
Như thực, như hư thấm qua hồn, ảo diệu!
Nắng tháng giêng màu lá chuối non
Mưa tháng giêng tơ thả vào hồn
Cành mai nở muộn đêm trinh khiết
Như níu mùa xuân bước chậm hơn.
Hơi thở mùa xuân đến thật gần
Tỏa thầm vẻ đẹp gái thanh tân
Mộng hòa nắng mới gieo vàng bãi
Hồn nhập chồi non trổ biếc sân
Thế sự hân hoan ngày chúc phúc
Nhân tình náo nức dịp tri ân
Thuyền em đã cập bờ duyên khởi
Sắc dậy, hương lừng theo bước chân.
Dòng ấm chảy về trong cỏ cây
Trường giang mái tóc lại xanh dày
Đêm mơ nụ cúc còn phong kín
Sáng dậy cành mai đã nở đầy
Xao xuyến đất trời, tơ nắng nhạt
Bồi hồi người vật, bụi mưa phai
Sóng hương lãng đãng ngàn giai điệu
Quyện với nhân tình một ý say.
Đâu cứ giang hồ thân lấm bụi….
Áo nghèo vẫn bạc dấu lầm than
Vẫn buồn chung cảnh người lưu lạc
Băn khoăn khi thấy tiết đông tàn.
Xuân đến ngỡ ngàng như khách lạ
Cũng gầy ấm cúng chút khói hương
Cũng ngồi bên bếp hồng lửa múa
Lần về thời nhỏ dại mờ sương.
Người ngụ mái hiên còn đón Tết
Huống chi ta có một căn nhà
Lẽ nào thiên hạ say, ta chẳng
Chén sành nào thiếu vị cỏ hoa.
Tháng năm chồng tuổi, chiều nghiêng bóng
Tóc hết xanh, tình vẫn trẻ thơ
Dẫu lòng đã rệu qua mưa bão
Và trăng phai úa tự bao giờ.
Xuân mới chỉ mong đời đổi mới
Lao đao thôi nhé! hãy xa mình
Đắng cay từng nếm, coi là bạn
Bởi dạy cho ta sống tận tình.
Tháng chạp năm Quý Hợi.
Tôi viết bài thơ bằng lá nõn
Gởi về muôn dặm bước xuân qua
Qua xuân trời đất xanh như mộng
Bởi giấu niềm riêng bóng nguyệt tà.
Đón em từ phía mặt trời
Cảm làn hương ấm bay dài mộng tôi.
Ngoài vườn cây lá hé môi
Gội sương tinh khiết ngỏ lời hiến dâng
Âm mùa xao động thế gian
Đất trời như xích lại gần nhau hơn.
Nụ hôn mưa bụi từng cơn
Phả men tình chuốc say hồn bướm hoa.
Chiều thiếp ngủ trên đỉnh đồi mây xám
Đông lụi tàn nhường những búp hoa lên
Trăng chợt nở sáng hơn lòng đã tưởng
Là lúc trời nghiêng xuống đất…gần thêm.
Đáy nước kia ẩn bao điều kỳ ảo
Của tầng không lồng lộng ánh gương soi
Ngàn xuân xưa cây cỏ vốn bồi hồi
Cùng thổn thức giữa đôi miền sống chết
Cũng từ đó đất đau mầm, lộc biếc
Máu âm thầm tuôn khắp mạch núi sông
Đợi một đêm hồn thanh khiết vô cùng
Cây bỗng vỡ nguồn thơ dâng bát ngát
Hoa bỗng thả ngàn hương trôi lãng bạt
Thế giới dậy bừng vẻ mặt hồng xuân.
Bởi thấu cảm niềm trời qua vạn thuở
Nên áo xanh choàng trọn cả biển…rừng
Một sớm nao người thức giấc, hồn vương
Tơ nắng lạ, thì tình em vừa chín.
Sắc thơ đã phủ khắp ngàn non
Và cả bình nguyên cũng biếc rờn
Nguồn ấm càng ngày càng đượm hẳn
Ngọn hàn mỗi đợt mỗi phai hơn
Trẻ con mong chúng như người lớn
Người lớn ước mình giống trẻ con
Bốn mặt vần xoay, năm chuyển tiếp
Riêng xuân ngời sáng mặt trăng tròn.
Chút Hương Cố Xứ – Thơ Bùi Văn Cang
Hội Văn Học Nghệ Thuật Quảng Ngãi
( Hết )
